Türkler'de Aile

Tarihin en eski kavimlerinden biri olan Türklerde aileye verilen değer, asırlar boyunca Türk toplumunun güç kaynağı olmuştur.

Türklerde toplumun çekirdeği ailedir. Türk aile düzeni, toplumsal düzenin sigortası gibi görülmüştür. Türk efsane ve mitolojilerinde aile kutsaldır. Türk masallarında ana baba ve çocuklardan oluşan aile, masalların temel öğesidir. Masallarda murada erme mutlu bir aileye, yuvaya sahip olma anlamına gelir. Arkeolojik kazılardan elde edilen buluntular, tabletler, destanlar, eski Türklerin aile yapısı konusunda önemli bilgi kaynaklardır.

inceleme ve araştırmalar, aynı din ve ırktan olmakla birlikte, farklı zaman ve coğrafyalarda, farklı ekonomik ve sosyal koşullarda yaşamış Türk topluluklarında, aile yapısında farklılıklar görülse de yine de ana karakterin korunduğunu ortaya koymaktadır.

Türklerde ailenin özelliklerini ve gelişimini üç evreye ayırarak inceleyebiliriz.
– İslamiyet’ten önce Türk ailesi
– İslam kimliği içinde Türk ailesi
– Batı uygarlığı etkisinde Türk ailesi

Kaynaklardan elde edilen bilgilere göre Türklerde ailenin temel özellikleri şunlardır:
– Ana baba ve çocuklardan oluşan çekirdek aile Türklerde en eski ve en yaygın aile modelidir.
– Tek eşle evlilik (monogamy) Türk ailesinin karakteristik özelliğidir.
– Türk ailesinin temeli dışarıdan evlenmeye dayalıdır.
– Türklerde kadının aile içinde önemli bir yeri vardır. Kadın kocasının yanında yer alır. Kocanın olmadığı durumlarda onun görev ve yetkilerini üstlenir.
– Ekonomik hayatta kadın ve erkek işbirliği, yardımlaşma söz konusudur.
– Akrabalık hem ana hem baba soyunu izler.

M.S. 8.yüzyılda Türklerin İslamiyet’i kabul edişi ile birlikte diğer sosyal kurumlar gibi aile kurumu da İslami normların etkisinde kalmıştır. Türk töre ve gelenekleriyle İslami normlar, bir sentez oluşturacak biçimde aile dokusunu biçimlendirmiştir. Osmanlı Devleti Türk-İslam karakterli bir devlettir. Şer’iyye sicilleri, tereke defterleri, tapu kayıt defterleri, padişah fermanları, fetvalar, Osmanlı ailesiyle ilgili çalışmalarda başlıca bilgi kaynaklardır.

Osmanlı toplumunda tek tip bir aile modeli yoktur. Farklı aile tipolojileri ve aile yaşamları görülebilmektedir. Görülen bu farklılığın nedeni dini olmaktan çok bölgesel etnik olmaktan çok coğrafidir. Osmanlı ailesinde tek eşlilik yaygındır. Serbest olduğu dönemlerde bile erkeğin birden fazla kadınla evliliği rağbet gören bir evlilik şekli olmamıştır, imparatorluğun büyük şehirlerinde çekirdek aile tipi yaygındır. Geleneksel şehir ve köylerde ise; üretim, iş bölümü ve ailenin güvenliği açısından geleneksel aile tipinin tercih edildiği görülür. Türk-İslam anlayışına göre aile kurumunun ana amacı, neslin devamıdır. Dolayısıyla çocuk sahibi olmak ve çocuk yetiştirmek ailenin temel görevidir.