Asur Ticaret Koloni Çağı

·         Tarih yazıyla başlar. Fakat Mısır, Mezopotamya ve Anadolu gibi bu üç bölgede gelişen Eski Önasya medeniyetlerinde yazı M.Ö.4.Binyılın sonlarında başladığı halde, Anadolu ancak M.Ö.2.Binyılın başlarında yazıya kavuşmuştur.

·         İlk yazılı vesikalar, Kayseri civarındaki Kültepe’de bulunmuştur.

·         Türk tarih kurum 1948’de Kültepe’de yeniden kazılara başlamıştır ve bu kazılar sonucunda Kültepe’de yapılmış sonradan tepe de kazılmıştır. Kazılar neticesinde tabletlerde ‘’Karum’’ denilen  Asurlu tüccarlara ait Pazar mahallesi, tepeninde o zamanki Kaniş şehrinin harabesi olduğu anlaşılmaktadır.

·         Kültepe kazılarında dört yapı katı tespit edilmiştir. En alttaki IV. ve III. Yapı katlarında hiçbir yazılı belgeye rastlanmamıştır. Tabletlerin hepsi II. Yapı katında bulunmuştur.

·         Hammurabi dönemine ait ‘’Habur kapları’’ denilen  seramikler bulunmuştur. Böylelikle  Hitit Devleti’nin  en eski döneminin, Babilli  Hammurabi zamanı ile çağdaş olduğu anlaşılmıştır.

·         Kültepe tabletleri, Anadolu’ya  ticaret yapmak amacıyla gelen  Asurlu tüccarlara ait  ticari ve hukuki vesikalardır. Bunlar eski Asur lehçesi ve çivi yazısı ile yazılmıştır.

·         Kültepe vesikaları, ticari ve  hukuki nitelik taşımalarına rağmen o devirdeki Anadolu halkının sosyal, siyasal ve ekonomik durumuna da ışık tutmaktadır.

·         Hattuşaş ve Alişar’da da Asurlu tüccarlara ait birer Pazar yeri olduğu, bu şehirlerde yapılan kazılar sonucunda anlaşılmıştır.

·         Kültepe tabletlerinden öğrenildiğine göre, Orta Anadolu’nun hemen her şehrinde, bir şehir devleti vardı. Asurlu tüccarlar bu şehir beylerine vergi ödemek şartıyla, onların himayesi altında, şehir surlarının dışına kurmuş oldukları ‘’Karum’’  adı verilen Pazar mahallelerinde oturuyor ve şehir halkı ile ticaret yapıyorlardı.

·         Bu devirde yaşayan belli başlı şehir devletleri, başta Kaniş Krallığı, Hattuş, Zalpa, Kuşşara, Mama, Tamniya, Wahşaniya, Puruşhanda krallıkları idi.

·         Kültepe tabletlerinden biri de Mama kralı Anumhirbi tarafından Kaniş kralı  Warşama’ya gönderilmiş mektuptur. Mektupta, Kaniş kralının  babası İnar ile  olan dostluktan bahsedilmekte ve İnar’ın, Harşamna şehrini muhasara ettiği dokuz yıl esnasında, Mama memleketinin Kaniş’e hücum ettiği hatırlatılmaktadır.

·         Kaniş şehrinin son kralı olarak Warşama kabul edilmekte ve  bu kral zamanında Kaniş Krallığı’nın, Kuşşara kralı Anitta tarafından ortadan kaldırıldığı kabul edilmektedir.

·         Kuşşara kralı Anitta’dan kalan tablette, kralın zaptettiği şehirler arasında Kaniş adı geçmemektedir. Ancak Anitta tabletinde idare merkezini Kuşşara’dan Neşa şehrine naklettiğini bildirdiği için Kaniş’in Neşa şehri olabileceği ileri sürülmüştür.

·         Boğazköy kazılarında da Koloni devrinin son zamanlarına ait vesikalar bulunmuştur.

·         Koloni devrinde, Hattuş şehrinde de bağımsız bir krallık vardı. Bu krallığın akıbetini Anitta tabletinden öğreniyoruz.

·         Bu vesikaya göre, Anadolu şehirlerini kendi idaresi altında   toplamaya çalışan Kuşşara kralı Anitta, Hattuş kralı Biuşti’yi mağlup etmiş, şehri yakıp yıkmış ve şehri bir daha  iskan edilmemek için lanetlemişti.

·         Bu devirde yaşayan bir diğer önemli şehir devleti de Zalpa Krallığıdır. Bugünkü Bafra sınırları içindedir.

·         Anitta tabletinde Zalpa Kralı Uhneş’in Neşa şehrinden alıp götürdüğü tanrı heykelini geri alıp Neşa’daki eski yerine koydurduğunu ve Zalpa Kralı  Huzzia’nın  Neşa’ya hücum etmesi üzerine, Puruşhanda kralı ile ittifak ederek, onu mağlup ettiğini anlatmaktadır.

·         Koloni devrinin en güçlü şehir devleti olan Kuşşara Krallığı’na gelince;  Kuşşara şehrinin adı Kültepe tabletlerinde geçmez. Alişar tabletlerinde Kuşşara krallarının adı geçtiği için, Alişar’ın Kuşşara olabileceği ileri sürülmüştür.

·         Anitta tabletinin ilk iki paragrafında Anitta babası Kuşşara kralı Pithana’nın  Neşa şehrini bir gece baskını  ile zaptettiğini, fakat şehir halkına hiçbir kötülük etmediğini bilakis onlara ana baba gibi muamele ettiğini belirtmektedir.

·         Anitta’nın babasının ölümünden sonra ‘’bütün doğu memleketleri’’ isyan etmişti. Anitta bütün bu isyanları bastırmış Neşa, Ullama, Harkimaş, Zalpuvaş, Hattuş ve Şalativara şehirlerini zaptettiğini anlatır.

·         Kuşşara kralları o zamana kadar bilinmeyen bir taktikle, gece baskını taktiği ile, Koloni devrinin sonlarına doğru, Anadolu’nun  birçoğunu hakimiyeti altına almıştı.

·         Anitta, tabletinde,  Neşa’da yeni mahalleler kurduğunu Fırtına tanrısı ile tanrı Şiuşimmi’ye ve Halmaşuite’ye mabetler yaptırdığını, vaktiyle Zalpuvaş kralı Uhneş’in  Neşa şehrinden alıp götürdüğü tanrı heykelini getirip eski yerine koydurttuğunu anlatmaktadır.

·         Kuşşara krallarının gayretleri neticesinde, Anadolu şehirlerinin tek bir idare altına girdikleri, Orta Anadolu’da, siyasi birliğin kurulduğu anlaşılmaktadır.

·         Kuşşara krallığının Anita’dan sonraki durumu bilinmiyor.

·         Asur Ticaret Kolonileri Devri veya kısaca Kültepe Çağı denilen bu dönemde, özellikle Orta Anadolu’da  etrafı surlarla çevrilmiş, krallıkla idare edilen birçok şehir devletleri teşekkül etmişti.